Cerkak (Cerita Cekak)
Materi Pokok : Cerkak
Cerkak utawa cerita cekak yaiku
carita kang isine ringkes lan ora mbutuhake wektu suwe anggone maca.
v Unsur Intrinsik
Unsur instrinsik inggih punika unsur
ingkang wonten ing salebeting cerkak piyambak. Unsur-unsur intrinsik cerita cerkak,
yaiku :
1.
Tema
Tema yaiku ide pokok pikiran cerita.
2.
Paraga
Paraga yaiku cara pangripta
nggambarake lan mbabar watak para paraga ing cerita cekak.
Paraga kaperang dadi telu, yaiku :
- Protagonis, yaiku paraga kang nduweni watak becik.
- Antagonis, yaiku paraga kang nduweni watak ala.
- Tritagonis, yaiku paraga kang dadi penengah.
3.
Prastawa
Prastawa ing cerita cekak kaperang dadi lima, yaiku :
- Ngenalake tokoh lan masalah.
- Tumuju marang anane konflik.
- Klimaks.
- Anti klimaks.
- Pungkasan.
4.
Latar
Latar ing cerita cekak kaperang dadi
4, yaiku :
- Latar wekdal
- Latar papan
- Latar kawontenan
5.
Alur
Alur ing cerita cekak kaperang dadi
3, yaiku :
- Alur maju, yaiku reroncening kedadosan ingkang urutanipun manut kaliyan urutaning wekdal kedadosan ingkang wonten ing cariyos utawi cariyosipun tansah lumampah majeng.
- Alur mundur, yaiku reroncening kedadosan ingkang urutan kadadosanipun botem miturut urutan wekdal kadadosan utawi cariyos ingkang lampahipun mundur.
- Alur campuran, yaiku campuran antawisipun alur maju kaliyan alur mundur.
6.
Sudut
pandang
Sudut pandang ing cerita cekak ana 2,
yaiku :
- Sudut pandang wong kapisan. Nganggo tembung aku, enyong, kula.
- Sudut pandang wong katelu. Nganggo jenenge wong, dheweke, panjenengane.
7.
Isi
wejangan (amanat)
Isi wejangan utawi amanat yaiku pesen
kang kaandhut ing sajroning cerita.
8.
Gaya
bahasa/lelewaning basa
v Unsur ekstrinsik
Unsur ekstrinsik inggih punika
unsur-unsur ingkang wontenipun ing sanjawinipun cariyos, ananging gadhah
pangaribawa ingkang boten langsung ing cariyos punika. Unsur ekstrinsik punika:
- Nilai-nilai ing salebetipun cariyos (agami, kabudayan, politik, ekonomi)
- Latar belakang gesangipun panganggit
- Kahanan sosial rikala cariyos punika dipundamel.
v Contoh Cerkak
Salah parkir mobil
Neng siji pelataran parkir basement,
ono loro pemuda gae seragam jasa pangiriman paket bingung neng cedhak
tunggangan dekne kabeh. Pemuda siji lagi lingguh neng walik lakok, lagekne
pemuda sijine meneh bertolak bangkekan neng ngarepe. “Dik, ban ngarep nyangkut
neng sudut sikut pancang gedung. Maju ora iso, mundur ora iso. Piye iki?” Budi
pitakon alon nggumuyokake kegoblokane, ora becus markir mobil.
“Lah, mau parkire kepriye? Mlebu iso,
mosok metune nyangkut?” takon pemuda sijine protes. Budi masar nyawang menyang
sekeliling, ning ora ditemonane sijia satpam kanggo dijaluki tulung. “Wis,
awake dhewe angkat wae mobile. Biyasa angkat montor, mosok geser sitik menyang
kiwa ae loyo?” saur Budi ngasal.
“Hah?! Ngangkat mobil? Sing bener ae!
Emang iso?” dijawab kanane. “Ya, awake dhewe coba dhisik, sing penting dijajal.
Koe kanggonan kiwa, ana kanggonan tho. OK?” Sakarone jupuk ancang-ancang,
nyekel kanggonan saka buri mobil kantor.
“Siji… loro…telu…!!!” Urat-urat
nadine dekne kabeh anyak menonjol pas mulai ngangkat. Kringet ngrembugi pipi.
Dumadakan wulang mbengok karo logat Jawane, “E.. E.. Ehhh.. aduuhhh..
bangkekan… Encok.. Encookkk.. cuklek suwi suwi balungku ‘ne ngene iki cerito
‘ne!” Budi sing krungune gumuyu. “Ahhh..koe kui...serius malah ngelucu! Dadi
ilang iki tenaganne” saur Budi karo nepuk pundhak kancane kuwi sing asli kutha
Jember.
“Ya entek…masa dikongkon angkat
mobil! sing bener ae kon!” jawab ketus kancane. “Aduh…terus pie penake yo?”
Budi bali pitakon. Dheweke wedi walik menyang kantor, arep kandha apa
mendhuwurane? Budi lingguh neng walik lakok, lawang mobil sisih tan dheweke
bukak separuh ben ora menyenggol mobil liya.
Iseng wae mesin mobil carry butut
kuwi dheweke nyalake lan alon-alon mundurke mobil sembari ndeleng menyang arah
ban tan ngarep ben bisa delok luwih leluasa. “Didiiikkk..mobile iso metu!!”
jerit Budi. “Ahhh… apes, reti ngono ngopo nggak mau-maune mundurke mobile seh?”
saur kancane mangkel. “Ya sopo sing reti.... ayo munggah, awake dhewe mulih
menyang kantor!” lan dekne kabeh kedadeyan metu saka parkir basement.
Sumber : LKS Basa Jawa Kelas XI SMA/MA/SMK
{http://irwantoadi926.blogspot.co.id/2016/08/materi-basa-jawa-cerkak.html?m=1}
{www.cerkakbahasajawa.com}
Komentar
Posting Komentar