Cerkak (Cerita Cekak)


Materi Pokok : Cerkak

Cerkak utawa cerita cekak yaiku carita kang isine ringkes lan ora mbutuhake wektu suwe anggone maca.


v  Unsur Intrinsik

Unsur instrinsik inggih punika unsur ingkang wonten ing salebeting cerkak piyambak. Unsur-unsur intrinsik cerita cerkak, yaiku :

1.                  Tema

Tema yaiku ide pokok pikiran cerita.

2.      Paraga

Paraga yaiku cara pangripta nggambarake lan mbabar watak para paraga ing cerita cekak.

Paraga kaperang dadi telu, yaiku :

  • Protagonis, yaiku paraga kang nduweni watak becik.
  • Antagonis, yaiku paraga kang nduweni watak ala.
  • Tritagonis, yaiku paraga kang dadi penengah.

3.      Prastawa

Prastawa  ing cerita cekak kaperang dadi lima, yaiku :

  • Ngenalake tokoh lan masalah.
  • Tumuju marang anane konflik.
  • Klimaks.
  • Anti klimaks.
  • Pungkasan.

4.      Latar

Latar ing cerita cekak kaperang dadi 4, yaiku :

  • Latar wekdal
  • Latar papan
  • Latar kawontenan

5.      Alur

Alur ing cerita cekak kaperang dadi 3, yaiku :

  • Alur maju, yaiku reroncening kedadosan ingkang urutanipun manut kaliyan urutaning wekdal kedadosan ingkang wonten ing cariyos utawi cariyosipun tansah lumampah majeng.
  • Alur mundur, yaiku reroncening kedadosan ingkang urutan kadadosanipun botem miturut urutan wekdal kadadosan utawi cariyos ingkang lampahipun mundur.
  • Alur campuran, yaiku campuran antawisipun alur maju kaliyan alur mundur.

6.      Sudut pandang

Sudut pandang ing cerita cekak ana 2, yaiku :

  • Sudut pandang wong kapisan. Nganggo tembung aku, enyong, kula.
  • Sudut pandang wong katelu. Nganggo jenenge wong, dheweke, panjenengane.

7.      Isi wejangan (amanat)

Isi wejangan utawi amanat yaiku pesen kang kaandhut ing sajroning cerita.

8.      Gaya bahasa/lelewaning basa


v  Unsur ekstrinsik

Unsur ekstrinsik inggih punika unsur-unsur ingkang wontenipun ing sanjawinipun cariyos, ananging gadhah pangaribawa ingkang boten langsung ing cariyos punika. Unsur ekstrinsik punika:

  1. Nilai-nilai ing salebetipun cariyos (agami, kabudayan, politik, ekonomi)
  2. Latar belakang gesangipun panganggit
  3. Kahanan sosial rikala cariyos punika dipundamel.

v  Contoh Cerkak

Salah parkir mobil

Neng siji pelataran parkir basement, ono loro pemuda gae seragam jasa pangiriman paket bingung neng cedhak tunggangan dekne kabeh. Pemuda siji lagi lingguh neng walik lakok, lagekne pemuda sijine meneh bertolak bangkekan neng ngarepe. “Dik, ban ngarep nyangkut neng sudut sikut pancang gedung. Maju ora iso, mundur ora iso. Piye iki?” Budi pitakon alon nggumuyokake kegoblokane, ora becus markir mobil.

“Lah, mau parkire kepriye? Mlebu iso, mosok metune nyangkut?” takon pemuda sijine protes. Budi masar nyawang menyang sekeliling, ning ora ditemonane sijia satpam kanggo dijaluki tulung. “Wis, awake dhewe angkat wae mobile. Biyasa angkat montor, mosok geser sitik menyang kiwa ae loyo?” saur Budi ngasal.

“Hah?! Ngangkat mobil? Sing bener ae! Emang iso?” dijawab kanane. “Ya, awake dhewe coba dhisik, sing penting dijajal. Koe kanggonan kiwa, ana kanggonan tho. OK?” Sakarone jupuk ancang-ancang, nyekel kanggonan saka buri mobil kantor.

“Siji… loro…telu…!!!” Urat-urat nadine dekne kabeh anyak menonjol pas mulai ngangkat. Kringet ngrembugi pipi. Dumadakan wulang mbengok karo logat Jawane, “E.. E.. Ehhh.. aduuhhh.. bangkekan… Encok.. Encookkk.. cuklek suwi suwi balungku ‘ne ngene iki cerito ‘ne!” Budi sing krungune gumuyu. “Ahhh..koe kui...serius malah ngelucu! Dadi ilang iki tenaganne” saur Budi karo nepuk pundhak kancane kuwi sing asli kutha Jember.

“Ya entek…masa dikongkon angkat mobil! sing bener ae kon!” jawab ketus kancane. “Aduh…terus pie penake yo?” Budi bali pitakon. Dheweke wedi walik menyang kantor, arep kandha apa mendhuwurane? Budi lingguh neng walik lakok, lawang mobil sisih tan dheweke bukak separuh ben ora menyenggol mobil liya.

Iseng wae mesin mobil carry butut kuwi dheweke nyalake lan alon-alon mundurke mobil sembari ndeleng menyang arah ban tan ngarep ben bisa delok luwih leluasa. “Didiiikkk..mobile iso metu!!” jerit Budi. “Ahhh… apes, reti ngono ngopo nggak mau-maune mundurke mobile seh?” saur kancane mangkel. “Ya sopo sing reti.... ayo munggah, awake dhewe mulih menyang kantor!” lan dekne kabeh kedadeyan metu saka parkir basement.



Sumber : LKS Basa Jawa Kelas XI SMA/MA/SMK

{http://irwantoadi926.blogspot.co.id/2016/08/materi-basa-jawa-cerkak.html?m=1}

{www.cerkakbahasajawa.com}




Komentar

Postingan populer dari blog ini

Uyon-Uyon / Gamelan

SESORAH